Fotodynamika

Terapia fotodynamiczna

(photodynamic therapy; PDT) – jest formą leczenia wykorzystującą substancje światłoczułe, które po naniesieniu na chorobowo zmienioną tkankę i kilkugodzinnej inkubacji, poddaje się działaniu światła o określonej długości fali. Fotouczulacz uaktywnia się w chorej komórce powodując jej obumieranie. W procesie regeneracji odtwarza się zdrowa skóra lub błona śluzowa.

Wskazana do PDT

Wskazaniem do zastosowania tej nowoczesnej metody oprócz raka skóry, są również inne stany patologiczne:

• Rogowacenie słoneczne
• Oporne brodawki wirusowe- kurzajki rąk i stóp
• Oporne brodawki narządów płciowych- kłykciny kończyste
• Brodawki płaskie
• Liszaj twardzinowy
• Przerostowe blizny/ keloidy
• Fotoodmładzanie
• Trądzik
• Ziarniniak obrączkowaty
• Porokeratoza
• Obumieranie tłuszczakowate
• Choroba Bowena
• Leukoplakia, czyli stan przednowotworowy błon śluzowych ust i warg
• Erytroplazja – stan przednowotworowy błon śluzowych narządów płciowych

Metoda Fotodynamiczna polega na zastosowaniu środka światło-uczulającego. Współdziałają tu trzy składniki: fotouczulacz, światło i tlen. Żaden z nich sam nie jest w stanie wywołać reakcji, która mogłaby doprowadzić do zniszczenia komórek. Dzięki współdziałaniu tych trzech czynników w tym samym czasie zachodzą reakcje fotocytotoksyczne, doprowadzając do zniszczenia chorych komórek.

Stosujemy preparat światło uczulający (kwas 5-alfa aminolewulinowy), który podawany jest zewnętrznie w postaci żelu lub maści. Ma on za zadanie w sposób selektywny zgromadzić się w tkance. Emitując wiązkę światła o określonej długości fali dostarczamy energię, która sprawia, że komórki chore zostają zniszczone. Zdrowe zaś nie ulegają uszkodzeniu. PDT bezpośrednio na komórki oddziałuje poprzez powstanie tlenu singletowego i wolnych rodników, co prowadzi do zmian w błonach oraz obrzęku i autolizy komórek. Lampa do Terapii Fotodynamicznej emituje światło czerwone o długości fali 640 nm.

Zaletami PDT jest wysoka selektywność, dobry efekt kosmetyczny, mniej efektów ubocznych niż przy miejscowej chemioterapii (np. 5Fu) czy immunoterapii (np. Imiqimod). Wadą PDT jest wysoki koszt sprzętu i fotouczulaczy. Wiązka światła może docierać na określoną głębokość, penetrując w głąb tkanki do kilku milimetrów, przez co docieramy do wszystkich komórek zmienionych chorobowo nawet tych usytuowanych głębiej w skórze. Po zabiegu może wystąpić niewielkie zaczerwienie, obrzęk lub ból w miejscu naświetlanej zmiany. Na szczęście dolegliwości te ustępują bardzo szybko i samoistnie.

PDT minimalizuje ryzyko tworzenia blizn (co często zdarza się po zastosowaniu kriochirurgi czy tradycyjnego leczenia chirurgicznego). Pacjent zaraz po zabiegu może wrócić do swoich codziennych obowiązków. Rana po zabiegu goi się szybko i wymaga tylko rutynowej pielęgnacji i utrzymywania w czystości.

Jak przebiega zabieg?

Zabieg terapii fotodynamicznej jest krótki. Trwa zazwyczaj kilkanaście minut. Z uwagi na bolesność zabiegu, standardowo pacjent jest odpowiednio premedykowany lekami p/bólowymi, które dobiera się indywidualnie do pacjenta w zależności od obciążeń chorobowych, rozległości zabiegu oraz indywidualnego progu bólowego.

Poszczególne etapy zabiegu PDT:

• Badanie lekarskie z ponowną niezależną kwalifikacją do zabiegu. W trakcie kwalifikacji wykonuje się dokumentację zdjęciową zarówno zdjęcia makro jak i dermatoskopowe.
• Przygotowanie skóry/błony śluzowej (oczyszczenie).
• Aplikacja leku – na miejsce pokryte lekiem nakładany jest opatrunek uniemożliwiający dostęp światła.
• Premedykacja (leki p/bólowe na około 1 godzina przed zabiegiem)
• Naświetlanie – po 2-4 godzinach inkubacji fotouczulacza, obszar, na który nałożony został lek, jest naświetlany specjalną lampą przez kilka – kilkanaście minut (w zależności od choroby).
• Po zabiegu powstaje powierzchownie strup ograniczony tylko w obszarze chorych komórek.

Efekty

Skuteczność terapii fotodynamicznej z użyciem kwasu 5-alfa aminolewulinowego (5ALA) wynosi, w zależności od schorzenia: od 70% do 97%. Terapia fotodynamiczna z użyciem 5ALA, stanowi alternatywę dla zabiegów chirurgicznych czy krioterapii. PDT gwarantuje bardzo dobry efekt kosmetyczny w połączeniu ze skutecznością porównywalną do tradycyjnego leczenia chirurgicznego i dużo wyższą niż leczenie ciekłym azotem. Dotyczy to zwłaszcza rogowaceń słonecznych, choroby Bowena, liszaja twardzinowego sromu. Dzięki zastosowaniu PDT pacjent może uniknąć trudnych, często wieloetapowych operacji, nierzadko o okaleczającym charakterze.